Perfectionisme & faalangst
Ja, ik zie het al. Dat klopt voor geen meter! Jij snapt er echt niets van.
Ken je dat stemmetje? Was dit net niet beter? Ben ik weer de laatste? Shit, weer twintig e-mails die ik nog moet beantwoorden! O kak, wat ben ik toch een sukkel dat ik dit weer zo zei… Ojee, misschien toch maar beter in bed blijven vandaag?
Dingen perfect willen doen, geen fouten mogen maken van jezelf of vinden dat je niet goed genoeg bent. En laten we eerlijk zijn, perfectionisme hangt nauw samen met faalangst. Of andersom? Maar wat is nou perfect? En wat is de rest dan, als dat niet perfect is? En misschien is de belangrijkste vraag nog wel, waarom is perfectie zo belangrijk? En waar zijn we bang voor?
Illusies en waanideeën
Laten we bij het begin beginnen. Wat is perfectie? Vanuit de oude filosofie (Kant) is iets perfect als het mooi, schoon (deugt) en goed is. Wat hier bijzonder aan is, is dat dit niet zo zeer gaat om objectieve of aantoonbare schoonheid. Er ligt immers geen wetenschappelijk of natuurkundig onderzoek aan ten grondslag. Het betreft een kwestie van smaak. Perfectie is dus puur subjectief en persoonlijk. Dit gezegd hebbende, is iets als perfect beoordelen dus altijd een eigen aanname. Het is niet iets wat iemand je kan laten vinden of kan laten waarnemen.
De paarse krokodil
Perfectionisme is zo gezegd dus alleen door jezelf waar te nemen. Waarom heeft het dan zo’n sterke sociaal emotionele uitwerking? En wordt het zo sterk nagestreefd? Dan komt toch weer onze Paarse Krokodil om de hoek kijken. Ja, die staat daar ja. Of eigenlijk niet, want het reptielenbrein – amygdala en oerinstinct – zijn in alles wat je doet prominent aanwezig. Het staat altijd aan en staat klaar om te triggeren. Het is echter ook een sterk bij beloningssysteem.
En daar zijn we dol op! Mooi werk leveren en complimenten in ontvangst nemen, goede cijfers halen en slagen, een topprestatie leveren en opslag krijgen. Tuurlijk is dat zo en dat hoort ook. Het levert direct een kick op en een rush aan gelukstofjes. Zoveel dat deze mijlpalen ervoor zorgen dat je hier ook een tijd mee vooruit kunt.
Fijn brein
Dit maakt dat we bereid zijn om ergens hard voor te werken en ons best te doen. Er is alleen nog een dingetje. Namelijk dat die paarse krokodil op dezelfde wijze reageert bij angst en afwijzing. En zoals het brein en lijf hiermee omgaan, zelfs nog veel gevoeliger voor falen of kritiek dan het beloningssysteem.
Angst geeft niet alleen een sterker signaal af, het heeft ook een sterkere en langere uitwerking op ons. Op ons fysiek en persoonlijk welzijn, emoties en gedachten. Dit komt doordat we zijn gemaakt om te overleven en met die mechanismen geprogrammeerd zijn. Hoewel het brein daarentegen geënt is op succes en beloning.
Faal of Faux?
Maar falen is net zo goed een subjectieve kwestie van perceptie en persoonlijke beleving. Wat een achteloze opmerking is voor iemand, komt wellicht bij een ander binnen als een bom. Dus wanneer is faalangst dan legitiem en wanneer trek je je er dan wel of niet iets van aan? Faalangst komt in vele vormen. Het komt in de vorm van angst voor iets, vanuit een overtuiging door een ervaring in het verleden of door de houding en gedrag van anderen. En ook in de vorm van het oplichterssyndroom (impostor syndrome), wat een uitvloeisel is van de eerste twee.
Ik richt me nu op het mentale en op het intrinsieke. Niet in relatie tot wat een ander vindt of hoe je je werk moet doen. Ik vind het vooral belangrijk om mee te geven wat je kunt doen om je angstige gevoelens uit de emotie te halen. Alles wat je voelt, de emoties die het oproept in je lijf, de gedachten die je daarbij krijgt en het gedrag wat je daar vervolgens bij toont, is namelijk een proces. Een intrapersoonlijk proces.
- Begrijp dat wanneer je je ergens druk over maakt, ergens slapeloze nachten van hebt of je minderwaardig voelt jij de enige bent die daar ook werkelijk de last van ondervindt, want alleen jij hebt jouw gedachten.
- Als perfectionisme subjectief is, dan is faalangst dat ook.
- Vraag jezelf af of het wel over jou gaat. Is het terecht dat jij vindt dat je ergens voor beloond of gestraft moet worden?
- Als je faalt of iets gaat fout, dan weet je in ieder geval hoe het niet moet. Fouten bestaan dus niet.
Benader het vanuit het proces
Ten eerste: Het is wat het is, als het niet zo was, was het wel anders geweest.
Ten tweede: Choose your battles wisely, you can’t fight them all!
Het loont om je aandacht te focussen. En maak zaken niet groter dan ze zijn. Als iets überhaupt al perfect gedaan zou kunnen worden, dan lukt dit nooit de eerste keer of altijd. Je bent namelijk een onderdeel van een groter geheel. En daar heb je geen invloed op. Je kunt wel je best doen en proberen iets zo goed mogelijk te doen, in plaats van alles een beetje goed. Dus geen multitasking of dat soort shit. Het is ook veel bevredigender om een ding met alle betrokkenheid en volle overgave te doen dan versnippert en ad hoc. En vergeet bovenal niet dat de weg ernaartoe, het ergens voor knokken en dat het dan ook lukt, belangrijker is dan alleen focussen op het eindresultaat. Ook hier geldt het in goed of fout denken, los te laten.
Hoe haal je “angst” uit de emotie?
Train jezelf door je comfortzone af te schuimen en er buiten te stappen. Durf te onderzoeken waar je goed in bent en leuk vindt. Daag jezelf uit om grenzen te verleggen. Nou hoef je niet gelijk je grenzen te overschrijden door dingen te doen die je niet wilt! Maar het helpt om jezelf te trainen en om te leren incasseren. Zoals het incasseren van kritiek, ontvangen van feedback en lessen te waarderen. Want zoals gezegd, is het van belang om na te gaan wat het allemaal precies betekent. Door jezelf te leren weren tegen zaken die kwetsend kunnen zijn of die je als onprettig kan ervaren, zal je intuïtie versterken. Je wordt meer veerkrachtig en bent instaat om te anticiperen, keuzes te maken zonder de behoefte om goedkeuring of de mening van een ander.
Creëer bewust ruimte
Blijf ademen en aarden. Dit doe je door simpel afstand te nemen van de situatie. Haal jezelf uit de context en de omgeving. Neem de tijd om te voelen wat er met gebeurt en neem daar de tijd voor. Door de setting te veranderen creëer je bewust ruimte. Ruimte om te voelen, te aarden en te resetten. Het is belangrijk om de oorzaak van stress of emoties die gevoelens van stress oproepen te neutraliseren. Blijf ademen, haal adem door je neus en adem langzamer uit dan in, laat je adem rollen door je hartstreek en ben liefdevol naar jezelf.
Lees ook: Column Life Coach Eindhoven – persoonlijke veiligheid
Lees ook: Column Life Coach Eindhoven – veerkracht
