Persoonlijke effectiviteit
Wat betekent druk zijn eigenlijk en wanneer doet het zich voor? Dit zijn interessante vragen, want het is niet zo dat we niets te doen hebben! En het heus ook wel druk hebben. Een ding is belangrijk om in de smiezen te houden. En dat is dat er een wezenlijk verschil is tussen het druk hebben, druk zijn of doen en druk voelen. Er is echter wel een overeenkomst tussen deze drie vormen van druk. En de overeenkomst is dat het in alle drie de gevallen altijd een keuze is.
Druk voelen
Iedereen ervaart en voelt druk anders. Denk aan maatschappelijke druk, groepsdruk, prestatiedruk. Dit is druk in de vorm van extrinsieke bronnen. Het is dus iets wat vanuit buitenaf en buiten jezelf ontstaat. De context is bepalend in welke mate je er iets mee moet, wilt en kunt. Dit gaat over gelegenheid, capaciteit en motivatie. Wanneer druk van buitenaf te sterk wordt of zodanig de overhand krijgt dat het een probleem wordt, is het tijd om verandering in te brengen. Dit is de keuze die je hierin maakt. Druk voelen is dus subjectief en gaat over eigen waarneming en overtuiging.
Uitwerking van druk voelen
Druk van buitenaf wordt vaak ervaren als iets waar jezelf geen invloed op hebt. Dat is gelukkig niet helemaal waar, maar het is wel zo dat de grens hierin voor iedereen anders is. Hoeveel druk je aan kunt voordat je gestrest raakt, het overzicht verliest of lamslaat verschilt per persoon. Dit verschil zit in de mate van draagkracht en draaglast. Draagkracht gaat over hoe goed je kunt incasseren, veerkrachtig kunt handelen en mate van stressbestendig zijn. De draaglast gaat over de mate van verantwoordelijkheidsgevoel. In welke mate je instaat bent om zelfstandig beslissingen te nemen en wat je oplossingsvermogen is. Dit zijn belangrijke factoren in het maken van de afweging of je iets aankunt of niet. En of het bij je past of niet. De kunst zit dan in het kennen van je persoonlijke normen en waarden tezamen met je kerncompetenties. Waar ben je goed in en wat vind je leuk om te doen?
Druk zijn of doen
Het benoemen van druk zijn of het druk hebben is iets wat er de laatste decennia nogal is ingeslopen. Dit gaat echter niet persé over het echt druk hebben, maar het is wel makkelijk te gebruiken. Als je geen zin hebt om meer werk aan te nemen, kom je hier al snel mee weg door te zeggen dat je het ontzettend druk hebt. Helaas geen tijd! Zo ook als je mensen wilt ontwijken of ergens niet aan wilt deelnemen. Of je plempt je agenda van maandagochtend 8.00 uur tot en met vrijdagmiddag 18.00 aaneengesloten vol met allerlei afspraken. Sorry, geen ruimte meer voor. Ergens is het dus ook wel lekker om te zeggen dat je zo druk bent, want dan gaat het wel ergens over zonder dat er echt een inspanning hoeft te worden geleverd.
Mechanisme van druk doen
Dit alles gaat over een beschermingsmechanisme. En een beschermingsmechanisme is iets dat wordt gedreven uit angst. Dit gaat over angst dat je er anders niet toe doet, dat je (nog) meer werk moet doen dan dat je nodig vindt of dat je bang bent om door de mand te vallen. Je hebt het namelijk eigenlijk helemaal niet zo druk. Dit noemen ze het imposter syndrome. Let wel, dit benoem ik niet als goed of fout. Dit is simpelweg hoe het proces werkt. En het proces en de uitwerking ervan vindt plaats in hetzelfde hersengebied als Vechten of Vluchten. En de uitwerking hiervan binnen de context van druk doen, gaat over bedreiging of beloning. Het effect ervan is echter precies hetzelfde en omvat dus ook dezelfde actie en reactie.
Uitwerking van druk doen
Het betreft dus een intrapersoonlijk proces. Juist, die onderonsjes met het duiveltje op je schouder. Als je druk doet om een of andere reden, is dit dus een keuze. Je doet heel druk om iets anders te voorkomen of te vermijden. Je geeft iets anders dus prioriteit, boven het werkelijk bijdragen aan de productie of opgave. En het bepalen van prioriteit is een intrinsieke motivatie. Daarom is een To Do of Ta Da lijst ook dikke nonsens! Dit doet er namelijk niet toe als je andere zaken belangrijker vindt. Je kijkt misschien wel 10 keer naar die To Do lijst, maar eerst een kopje koffie halen, krijgt dan toch voorrang. Of even kijken wanneer je pakketje wordt bezorgd, is dan toch net even belangrijker. Motivatie ligt namelijk niet versleuteld in een lijstje, dat is iets intrinsieks.
Druk hebben
Is dat dan allemaal een probleem? Nee. We zijn allemaal mens en soms heb je goede dagen en soms slechte. Het helpt om hierin reëel te zijn en ook ruimte te creëren om creativiteit en bedenktijd de ruimte te geven. Dat haalt letterlijk de druk eraf. Echter kan het gevolg van druk doen of druk voelen wel resulteren in het druk hebben. Denk aan dat er achterstand ontstaat op je werk. Of doordat je je bezighoudt met oneigenlijk werk je eigen werk in het gedrang komt. Maar ook hier is het dus actie en gevolg. Namelijk doordat je bepaalde keuzes maakt en daar de gevolgen van ondervindt. En dat is iets waar je dan feitelijk niet meer over kunt zeuren. Het was tenslotte een eigen keuze.
Gecontroleerd druk hebben
Dit neemt niet weg dat het druk hebben iets is wat je dan maar gewoon moet ondergaan. Ook hier gaat het over capaciteit, gelegenheid en motivatie. Denk hierbij aan goed plannen. Plannen gaat over ketengedachten en dat goed in praktijk brengen. Want je hoeft niet alles zelf te doen. En je bent ook niet overal verantwoordelijk voor. Dit gaat over het tijdig inschakelen van hulp, dingen delegeren en focus aanbrengen in de vorm van ‘first things first’. Denk hierbij ook aan hoe je omgaat met het reageren op berichten. Of het inplannen van activiteiten en afspraken. Dit voorkomt simpel weg dat je ergens onvoldoende tijd voor reserveert of geen rust en hersteltijd voor jezelf neemt. De uitwerking hiervan is dat je het druk kunt hebben zonder overspoeld te raken of overzicht te verliezen. En bovenal met gezonde stress. Ook dit is een keuze.
Lees ook de column Hocus Focus – focus en persoonlijke effectiviteit
Lees ook de column Brain Fog – overspannenheid en burn out
