Persoonlijk leiderschap
De lijn tussen macht en hulpeloosheid is dun. Hoe komt het dat macht zo’n sterke aantrekkingskracht heeft? En hulpeloosheid net zo makkelijk de overhand kan krijgen? En wat zijn de overeenkomsten?
“Power attracts the worst and corrupts the best”
Overlevingsdrang
De werking tussen macht en hulpeloosheid is iets dat praktisch ongemerkt hand in de hand gaat. Het vindt plaats in hetzelfde hersengebied dat emoties en gevoelens bepaalt als vechten of vluchten. Dit gaat feitelijk over primair gedrag, zoals overleven. Zowel macht als hulpeloosheid zijn hierdoor simpel gezegd een vorm van ons beschermingsmechanisme.
Status en erkenning
Status is erg belangrijk voor de mens. Het geeft een idee van aanzien en invloed. Wat gaat over erkend worden, iets wat weer essentieel is voor het ervaren van persoonlijke veiligheid. Wat ook in hetzelfde hersengebied geactiveerd wordt als de ‘vechten of vluchten’ modus. Maar dit mechanisme komt in veel vormen. Zoals ook in geval van een machtspositie hebben. Als iemand ook werkelijk macht heeft, maar hier niet goed mee om weet te gaan en of het verkregen heeft door anderen te onderdrukken, komen belangrijke normen en waarden als integriteit en verantwoordelijkheid onder druk te staan.
Macht maakt kwetsbaar
Wanneer intrinsieke normen en waarden onder druk komen te staan, krijgt extrinsiek gedreven motivatie de overhand. Arrogantie is een directe uitwerking van macht. Dit gedrag wordt gedreven vanuit het ego. Het gevoel van beter zijn en je superieur voelen, ligt snel op de loer. Het vernuftige hiervan is dat het feitelijk voortkomt uit onzekerheid en angst. De drang om steeds weer de verworven macht en aanzien bevestigd te krijgen, is sterk. En dat is logisch, omdat door angst gedreven gedrag, zoals arrogantie je kwetsbaar maakt. Dit voelt namelijk als een bedreiging. Iets wat steeds opgelost moet worden door bevestiging van buitenaf.
Slachtoffergedrag
De link naar hulpeloosheid is zo daarom ook snel gelegd. Het is een broedplaats voor slachtoffergedrag. Wat zich kan uiten in Pleasegedrag of het Imposter Syndroom of zelfs narcisme. Allemaal door angst gedreven vormen van machteloosheid, waarbij er steeds bevestiging nodig is van buitenaf.
En is dit dan allemaal een probleem?
Ja, feitelijk wel. Niet zo zeer om de persoon in kwestie of om het feit dat het allemaal zo werkt. Maar om het feit dat zowel macht, als arrogantie, als hulpeloosheid het denkvermogen beperkt en de geest vertroebelt. Het denken en handelen vanuit het zelfbeschermingsmechanisme gaat altijd gepaard met een bepaalde mate van vooringenomenheid. Niet om bewust te benadelen, maar omdat het gedreven is vanuit extrinsieke bronnen als motivatie. Wat op die wijze een risico vormt voor het grotere geheel en voor de gehele ecologie. Zaken als transparantie, eerlijkheid en betrokkenheid zijn hierdoor niet meer vanzelfsprekend.
Hoe verantwoordelijkheid te nemen?
Uitdaging: Om een positie met macht goed te kunnen vervullen zijn een hoge waarde van integriteit en consistentie nodig om verantwoordelijkheid te kunnen nemen.
Valkuil: Dit is iets anders dan afdwingen of vinden dat erbij macht ook automatisch respect en vertrouwen hoort. Dit moet nog altijd verdiend worden en het komt beide te voet en gaat te paard.
Suggestie: Bedenk steeds weer wat de reden is waarom status of macht zo belangrijk is en wat je ermee wilt bereiken. Wat is de bedoeling ervan en hoe komt het dat het doel beter bereikt kan worden met macht? Bedenk hierbij dat het handelen vanuit intrinsieke motivatie zorgt voor een hoge mate van persoonlijke veiligheid. Zo handel je namelijk uit zelfregie en ben je niet afhankelijk van extrinsieke bronnen.
